Zespol bezdechu srodsennego

Zespół bezdechu śródsennego (ang. Sleep Apnoea Syndrome - SAS) – zespół objawów chorobowych spowodowanych bezdechami w czasie snu. Za bezdech uważa się ustanie wentylacji płuc przez okres dłuższy niż 10 sekund lub spłycenie oddechu poniżej 50%. Podczas bezdechu dochodzi do zmniejszenia wysycenia krwi tlenem. Cierpiący na tę chorobę mogą w trakcie nocy mieć setki takich epizodów.

Bezdech senny (zaburzenia oddechu podczas snu) to poważne, potencjalnie zagrażające życiu zjawisko, znacznie bardziej powszechne niż się zwykle szacuje.^{[potrzebne źródło">} Najczęstszym typem bezdechu sennego, obejmującym około 85% przypadków, jest tzw. Obturacyjny Bezdech Senny (Obturacyjny Bezdech Podczas Snu - OBPS), powodowany przez powtarzające się zatrzymania przepływu powietrza w górnych drogach oddechowych (gardło lub nos), tamujące oddech, pomimo wysilonej pracy płuc.

U niektórych osób OBPS pojawia się kiedy podczas snu mięśnie gardła i język wiotczeją, częściowo bądź całkowicie blokując przepływ powietrza przez drogi oddechowe. Gdy rozluźniają się i opadają mięśnie podniebienia miękkiego i języczek (fragment podniebienia miękkiego pośrodku, między łukami podniebiennymi), przepływ powietrza jest blokowany, powodując wysilony i głośny oddech (chrapanie). Bywa też, że oddech nagle zostaje zupełnie zatrzymany.

Bezdech senny, to poważne zaburzenie zdrowia, dotykające 4% mężczyzn i 2% kobiet. Polega na powtarzającym się ograniczeniu przepływu powietrza podczas snu, wskutek opadania zwiotczałej tkanki odcinka dróg oddechowych w gardle, co z kolei powoduje głośne chrapanie, chwilowe wybudzenia, niedotlenienie i podwyższone ciśnienie krwi. Tysiące pacjentów z zespołem bezdechu sennego cierpi na wzmożoną senność w ciągu dnia, bóle głowy i nadciśnienie. Jest coraz więcej dowodów na to, że chroniczny bezdech senny występuje rodzinnie i związany jest ze zwiększoną podatnością na choroby i śmiertelnością. Bezdech senny jest stosunkowo mało znany, jak dotąd w Polsce prawidłowo zdiagnozowany tylko w około 10% u mężczyzn i poniżej 1% u kobiet.

Definicje:

Bezdech = całkowite zatrzymanie oddechu na dłużej niż 10 sekund

Spłycenie oddechu = częściowa blokada przepływu powietrza przez ponad 10 sekund

AHI = Apnea/Hypopnea Index (wskaźnik bezdech/spłycenie oddechu) – średnia ilość takich zdarzeń na 1 godzinę snu

RDI = Respiratory Disturbance Index (wskaźnik zaburzeń oddechowych) - średnia ilość zaburzeń na 1 godzinę snu, uwzględnia zdarzenia Apnea/Hipopnea i RERA - Respiratory Effort Related Arousals czyli wybudzenia spowodowane wysiłkiem oddechowym.

ODI = Oxygen Desaturation Index (wskaźnik desaturacji) - średnia ilość desaturacji na 1 godzinę snu.

Etiologia

Choroba może mieć 3 mechanizmy powstania:

Postać zaporowa (obwodowa - obturacyjna) - jest spowodowana zaburzeniami przepływu powietrza podczas wdechu przez górne drogi oddechowe, spowodowane najczęściej zwiotczeniem mięśni w obrębie gardła
Postać ośrodkowa - związana z zaburzeniami napędu oddechowego pochodzącymi z ośrodka oddechowego zlokalizowanego w mózgu - mechanizm tego zaburzenia nie jest jasny
Postać mieszana - współistnienie powyższych postaci

Objawy

Objawy można podzielić na 2 grupy:

zauważane przez partnera - głośne chrapanie oraz zauważalne okresy bezdechu
zauważane przez chorego - nagłe przebudzenia w trakcie nocy, najczęściej z uczuciem lęku i dezorientacji, w trakcie dnia objawy spowolnienia koncentracji i senności, która w skrajnych przypadkach może przybierać postać zespołu Pickwicka, przebiegającego z epizodami bezwiednego, krótkotrwałego zasypiania w nieadekwatnych sytuacjach np. w trakcie jazdy samochodem.

Często chorobie towarzyszą inne schorzenia takie jak otyłość, zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie tętnicze, spadek libido, uporczywe migreny.

Rozpoznanie

Pacjent przygotowany do diagnostyki bezdechu śródsennego

Oprócz charakterystycznych danych z wywiadu lekarskiego, konieczne jest przeprowadzenie badania laryngologicznego wykluczającego przeszkodę w górnych drogach oddechowych, oraz badanie polisomnograficzne, które polega na obserwacji pacjenta w trakcie snu i monitorowaniu takich parametrów jak ruchy klatki piersiowej czy objawy desaturacji (czyli spadku stężenia tlenu we krwi). Od kilku lat rozwój technologiczny spowodował ogromny postęp w dziedzinie diagnostyki bezdechu sennego. Obarczone znacznym błędem (nie mniej niż 30%) wyrokowanie na podstawie wywiadu obecnie zastąpione zostało wykonaniem testu w warunkach domowych. Dostępne testy na obturacyjny bezdech senny dają 99,8% pewności prawidłowej diagnozy. W przypadku pozytywnego wyniku badanie polisomnograficzne jest niezbędne w celu określenia metody leczenia choroby.

Zespół bezdechu sennego może być stuprocentowo rozpoznany, poprzez stosunkowo drogie laboratoryjne badanie snu. Badania ambulatoryjne prowadzone bez dokładnej obserwacji, choć uważane za mniej kosztowne, są często niepewne. W związku z tym rodzi się potrzeba użycia taniego i miarodajnego urządzenia do przeprowadzenia szeroko zakrojonych badań przesiewowych, pozwalających wyszukać potencjalnych pacjentów, a jednocześnie zminimalizować koszty zbędnych i drogich analiz w warunkach szpitalnych.

W rozpoznawaniu bezdechu stosuje się również skale senności, np. Epwortha.

Leczenie

u osób otyłych - bezwzględne odchudzanie
abstynencja alkoholowa i nikotynowa
przyjmowanie odpowiedniej pozycji ciała podczas snu (np. bocznej, a nie na plecach)
stosowanie CPAP czyli ciągłego dodatniego ciśnienia w drogach oddechowych (ang. continuous positive airway pressure)
aparat nazębny wysuwający żuchwę (tzw. MAD - Mandibular Advancement Device) przy lekkich lub średnich przypadkach
otolaryngologiczne:
- korekcja zwężonej cieśni gardzieli - (uwulopalatofaryngoplastyka)
- septoplastyka
- tonsilektomia

w przypadkach ciężkiego bezdechu, nie poddającego się leczeniu innymi metodami - tracheotomia celem ominięcia zwężonych górnych dróg oddechowych.

Prowadzone są obecnie badania nad następującymi metodami leczenia zespołu bezdechu:

stymulacja farmakologiczna ośrodka oddechowego
wszczepienie rozrusznika nerwu błędnego (w postaci ośrodkowej)

Zobacz też